قبل از تجزیه و تحلیل تاخیرات پروژه های اجرایی (Construction Projects) لازم است با دسته بندی تاخیرات در این نوع پروژه ها آشنا شوید
بطور کلی تاخیرات در پروژه های اجرایی شامل ۴ نوع می باشد:
۱- تاخیرات بحرانی -غیر بحرانی (Critical or noncritical delays):
تاخیرات بحرانی :
تاخیراتی است که فعالیت های بحرانی برنامه زمانبندی پروژه را تحت تاثیر قرار داده و سبب طولانی شدن مدت زمان اتمام پروژه می شود که وقوع چنین تاخیراتی در پروژه نتایج زیر را به دنبال خواهد شد:
- افزایش بالاسری پروژه
- سربار جذب نشده ستاد پروژه (به دلیل تطویل زمان پروژه ممکن است پیمانکار توانایی کسب درآمد از پروژه های جدید را از دست بدهد که محاسبه آن پیچیده و بحث بر انگیز بوده و از روش هایی مانند فرمول کانادایی،فرمول ایچلی،فرمول آلگنی،درصد ثابت محاسبه می شود ).
- خسارت نقدی
- هزینه نیروی انسانی و تجهیزات آماده به کار (بی کاری نیروی انسانی و تجهیزات)
- افزایش هزینه های نیروی انسانی،متریال و دیگر هزینه ها
تاخیرات غیر بحرانی:
تاخیراتی است که مدت زمان کل پروژه را افزایش نمی دهد ولی بر روی پیشرفت کار تاثیر می گذارد،وقوع این چنین تاخیراتی نتایج زیر را به دنبال خواهد داشت:
- هزینه نیروی انسانی و تجهیزات آماده به کا
- افزایش هزینه های نیروی انسانی،متریال و دیگر هزینه ها
مثال:در تصویر ۱ نمونه ای از برنامه زمانبندی پروژه می باشد که فعالیت هایی بحرانی در آن با رنگ قرمز مشخص شده است:
تصویر۱
تصویر۲
در تصویر ۲ فعالیت غیر بحرانی Task4 دچار تاخیر شده است ولی دلیل طولانی شدن زمان اتمام پروژه ،تاخیر به وجود آمده در فعالیت بحرانی Task3 بوده است.
**نکته:
مسیر بحرانی در زمانبندی پروژه ثابت نبوده و در مقاطع مخ
تلف زمان و به دلیل بروزرسانی پروژه ممکن است مسیرهای دیگری، بحرانی شوند،لذا باید در هر زمان جهت تحلیل تاخیرات پروژه،برنامه زمانبندی به روزشده همان مقطع زمانی را معیار تحلیل قرار داد.
۲-تاخیرات مجاز و غیر مجاز (Excusable or non-excusable delays):
آیا تاخیرات پروژه قابل بخشش و یا غیر قابل بخشش هستند.
۳- تاخیرات همزمان (Concurrent delays):
این نوع تاخیرات زمانی به وجود می آید که بصورت مجزا و همزمان بر روی فعالیت(های) بحرانی اتفاق بیفتد.
نکته مهم در این نوع تاخیرات مشخص نمودن سهم تاخیرات و خسارت وارده، به تفکیک ارکان پروژه (پیمانکار-کارفرما) می باشد.
مثال۱:
تصویر ۱
تصویر ۲
همانطور که در تصویر ۲ مشاهده می شود هر دو فعالیت پیش نیازی با ۳ روز تاخیر به اتمام رسیده است(سه روز تاخیر همزمانی اتفاق افتاده است)،در نتیجه، کل برنامه با ۳ روز تاخیر به پایان خواهد رسید.
در این حالت فعالیت “فرآیند اخذ مجوز حهت خاکبرداری توسط کارفرما” از نوع تاخیر مجاز و فعالیت “تجهیز پیمانکار جهت اجرای عملیات خاکبرداری” از نوع تاخیر غیر مجاز، محسوب می شود.که اگر نحوه برخورد با این گونه تاخیرات همزمان در متن قرارداد اشاره ای نشده باشد،نصف کل مدت زمان تاخیر به وجود آمده، یعنی ۱٫۵ روز را تاخیر مجاز و نصف دیگر را غیر مجاز برای پیمانکار محاسبه می کنند،همچنین برخی شرکت ها کل زمان تاخیر به وجود آمده را از نوع مجاز و بدون دریافت خسارت برای پیمانکار در نظر می گیرند.
تصویر ۳
در تصویر ۳ حالتی اتفاق افتاده است یک تاخیر قبل از تاخیر دیگر به اتمام رسیده است،(دو روز تاخیر همزمانی وجود دارد )در این مثال فعالیت “فرآیند اخذ مجوز حهت خاکبرداری توسط کارفرما” با دو روز تاخیر و فعالیت “تجهیز پیمانکار جهت اجرای عملیات خاکبرداری” با ۵ روز تاخیر مواجه شده است که در نتیجه کل پروژه ۵ روز تاخیر به اتمام خواهد رسید،
۲ روز از ۵ روز کل تاخیرات ،به دلیل همزمانی بودن تاخیرات ،همانند توضیح مثال قبل محاسبه خواهد شد و ۳ روز دیگر از نوع تاخیر غیر مجاز برای پیمانکار محاسبه می شود.
البته در این نوع تاخیرات، حالت های دیگری از جمله وجود دو یا چند مسیر بحرانی در پروژه،تعلیق و ایجاد شناوری برای فعالیتی که دچار تاخیر نشده است و … وجود دارد که به تحلیل و آنالیز بیشتری نیاز دارد.
۴-تاخیرات قابل جبران و غیر قابل جبران (Compensable or non-compensable delays):
همچنین تاخیرات پروژه می تواند بصورت قابل جبران و غیر قابل جبران تقسیم بندی شوند
